Roszczenie byłego właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w okresie poprzedzającym upływ terminu zasiedzenia

Zgodnie z Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izbu Cywilnej z dnia 3 kwietnia 2024 r. wydanej w sprawie o sygn. akt III CZP 103/22, utrata własności rzeczy na skutek zasiedzenia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia byłego właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w okresie poprzedzającym upływ terminu zasiedzenia.

Takie stanowisko Sądu Najwyższego wynika z tego, żezmiany podmiotowe w stosunkach własności i posiadania same w sobie nie powodują zmiany podmiotów uprawnionych lub zobowiązanych z tytułu tak pojmowanych roszczeń uzupełniających. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy ma charakter obligacyjny i gdy powstanie, uzyskuje samodzielny byt, niezależnie od roszczeń chroniących własność.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że wyzbycie się własności rzeczy, czy też jej utrata, powodują wprawdzie niemożność realizacji roszczenia windykacyjnego, ale nie jest to tożsame z wygaśnięciem roszczeń obligacyjnych, które w momencie powstania uzyskują byt samodzielny od roszczenia windykacyjnego. Także w uchwale Sądu Najwyższego z 26 maja 2006 r., III CZP 19/06, OSNC 2006, nr 12, poz. 195, wskazano, że utrata własności rzeczy nie powoduje utraty możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w okresie, w którym właścicielowi własność jeszcze przysługiwała. Pogląd taki znajduje potwierdzenie w tym, że jednym z roszczeń uzupełniających jest możliwość żądania odszkodowania za zużycie lub utratę rzeczy, które przysługuje dopiero wtedy, gdy ani prawo własności ani roszczenie windykacyjne nie wchodzą już w rachubę. Ponadto sam fakt, że rzecz została właścicielowi zwrócona i w rezultacie nie przysługuje mu już roszczenie windykacyjne przeciwko byłemu posiadaczowi rzeczy, nie wyłącza oczywiście możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w okresie, w którym właściciel był pozbawiony posiadania, co wynika z unormowania zawartego w art. 229 § 1 KC. Roszczenia uzupełniające jako samodzielne mogą być również, w drodze przelewu wierzytelności, odrębnym przedmiotem obrotu, a uprawniony może nimi swobodnie rozporządzać.

Sąd Najwyższy dodał, że nie przekonuje także pogląd, że skoro zasiedzenie pełni funkcję porządkującą, to orzeczenie kończące postępowanie w sprawie stwierdzenia zasiedzenia powinno definitywnie kończyć konflikt zaistniały pomiędzy stronami, a nie stanowić asumpt do rozpoczęcia kolejnego sporu. Jak wskazano wyżej, w wyniku zasiedzenie dochodzi do utraty prawa przez dotychczas uprawnionego i jego nabycia przez posiadacza ad usucapionem, bez świadczeń wzajemnych z jego strony.