Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Jedną z kwestii, jaka może być rozpoznawana przez sąd w sprawie o podział majątku wspólnego, jest żądanie ustalenia nierównych udziałów. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia wysokości ewentualnej spłaty, która będzie przysługiwać drugiemu małżonkowi w wyniku podziału. Zgodnie z art. 43 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Istotnym jest, że bez wyraźnego żądania któregokolwiek z małżonków sąd nie zajmie się kwestią nierównych udziałów w majątku wspólnym. Żądanie takie zostanie uwzględnione, pod warunkiem wykazania (udowodnienia) zaistnienia łącznie dwóch przesłanek: ważnych powodów oraz różnego stopnia przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego.

Pojęcie „ważnych powodów” nie zostało zdefiniowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Należy jednak przez nie rozumieć względy natury etycznej, które powodują, że w danych okolicznościach równe udziały małżonków w majątku wspólnym kolidowałyby z zasadami współżycia społecznego. Jako przykłady można wymienić następujące sytuacje:

• Rażące lub uporczywe naruszanie swoich obowiązków wobec rodziny
• Doprowadzenie do zawinionego rozkładu pożycia
• Długotrwała faktyczna separacja małżonków, tj. gdy każde z nich żyło na własny rachunek gospodarując samodzielnie
• Trwonienie majątku wspólnego (alkoholizm, narkomania, hazard, lekkomyślne zaciąganie zobowiązań finansowych).

Co do braku równości w powstaniu majątku wspólnego, należy mieć na względzie nie tylko działania prowadzące bezpośrednio do powiększenia substancji majątku, ale i troskę o założoną rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb. Przyczynieniem się do powstania majątku wspólnego będzie więc nie tylko dostarczanie dochodów z wynagrodzenia za pracę, ale i nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym, o którym mowa w art. 43 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Podsumowując, odstępstwo od generalnej reguły w postaci ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków nie jest łatwe do przeprowadzenia w postępowaniu sądowym, gdyż wymaga odpowiedniej inicjatywy dowodowej, która doprowadzi do wykazania zaistnienia przesłanek, o których mowa powyżej.